Is vasten gezond? Dit zegt de wetenschap erover

In een tijd waarin we gewend zijn om drie keer per dag te eten, klinkt vasten misschien als een extreme maatregel. Toch wint het steeds meer aan populariteit, niet alleen om religieuze redenen, maar ook als gezondheidsstrategie. Is vasten een natuurlijke en gezonde manier om je lichaam te resetten?

Ons lichaam is evolutionair aangepast om periodes zonder voedsel te doorstaan. Onze voorouders hadden geen constante toegang tot eten en moesten soms dagen zonder voedsel overleven. In die tijden schakelde het lichaam over op een herstelmodus: energie werd efficiënter gebruikt en beschadigde cellen kregen de kans om zichzelf te herstellen.

Volgens hoogleraar diabetologie Hanno Pijl van het Leids Universitair Medisch Centrum is dat een van de redenen waarom vasten zo'n impact heeft op onze gezondheid. “Ons lichaam is van nature ingesteld op periodes zonder voedsel. Pas sinds de industriële revolutie zijn we structureel drie keer per dag gaan eten,” legt hij uit.

De verschillende manieren van vasten
Vasten komt in verschillende vormen, afhankelijk van de duur en frequentie. De twee meest voorkomende methodes zijn:

• Intermitterend vasten: hierbij worden korte periodes van eten afgewisseld met vasten, zoals het populaire 16:8-schema, waarbij je 16 uur vast en 8 uur eet. Een andere variant is het 5:2-dieet, waarbij je twee dagen per week weinig calorieën eet en de rest van de week normaal.
• Periodiek vasten: langere periodes van vasten, bijvoorbeeld vijf dagen achter elkaar, gevolgd door een normale eetperiode van enkele weken of maanden.

Beide methodes hebben als doel om de stofwisseling tijdelijk te laten schakelen, wat gunstige effecten kan hebben op de gezondheid.

Wat doet vasten met je lichaam?
Tijdens een vastenperiode schakelt het lichaam over op een andere energiebron. “Cellen gaan over van groei en reproductie naar herstel en onderhoud,” zegt Pijl. Dit betekent dat je lichaam efficiënter wordt in het verwijderen van beschadigde cellen en het herstellen van weefsels.

Onderzoek wijst uit dat vasten mogelijk voordelen heeft zoals:

• Verbeterde stofwisseling: Vasten kan de insulinegevoeligheid verhogen en het risico op diabetes verminderen.
• Gezonder hart: Er zijn aanwijzingen dat vasten de bloeddruk en cholesterolniveaus kan verlagen.
• Bescherming tegen ziekten: Bij dierstudies bleek vasten de kans op kanker en neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer te verkleinen.
• Mogelijke mentale voordelen: Sommige studies suggereren dat vasten het risico op depressie kan verlagen en de cognitieve functies kan verbeteren.

Hoewel de effecten bij dieren goed zijn onderzocht, zijn langetermijnstudies bij mensen nog beperkt. “De veranderingen die we bij dieren zien, treden ook bij mensen op. Maar we moeten nog onderzoeken wat de exacte impact op lange termijn is,” aldus Pijl.

Niet voor iedereen geschikt
Ondanks de potentiële gezondheidsvoordelen is vasten niet voor iedereen weggelegd. “Kinderen en tieners zijn nog in de groei en hebben continu voedingsstoffen nodig", waarschuwt Pijl. Daarnaast moeten mensen met eetstoornissen of bepaalde medische aandoeningen voorzichtig zijn. “Als je medicatie gebruikt, kan vasten invloed hebben op de werking ervan. Overleg daarom altijd met een arts.”

Voor gezonde volwassenen lijkt vasten over het algemeen veilig, mits het met mate gebeurt. “Langer dan vijf dagen vasten is niet aan te raden, omdat je dan spiermassa verliest,” zegt Pijl. “En zorg ervoor dat je voldoende drinkt, want je lichaam verliest meer vocht tijdens het vasten.”